نگاهی گذرا وغیرکارشناسانه به مستند( فیدوس )
ساخته ی (سارا عابدی )
پرتره ی روانشناسی شخصیت .
( فیدوس ) نام فیلم مستندی است که (سارا عابدی) ساخته است . از مشاهده ی پوسترندانستم فیدوس به چه معنی است و چطورتلفظ می شود تا اینکه در شروع فیلم متوجه شدم نام سوت یابوق آگاهی دهنده به کارگران و کارکنان پالایشگاه آبادان است. فیلم که تمام شد انتخاب این نام را استعاره ی هشدار محتوای فکری فیلم برای آگاهی دادن به مخاطب معنی کردم.در پایان نمایش فیلم هم جلسه پرسش و پاسخ بود خانم (...........) منتقد و کارشناس فیلم مستند محتوای فنی و معنوی فیلم را بررسی اجمالی کرد و از عابدی هم سوالاتی کرد که در مجموع به فهم منظور فیلم کمک می کرد.
ازجمله اینکه عابدی قبل از هر چیزمجذوب منش و سلوک این شخصیت (حسن کتیبه ) شده که اتفاقا کارمند شرکت نفت هم بوده . که می توانست اصلا کارمند شرکت نفت نباشد یا کارمند جای دیگری باشد. اما شرکت نفتی بودنش از این جهت مهم است که یکم شرکت نفت سازمانی بسیار مهم و درجه یک در دوران گذشته و حال است. دوم اینکه سرگذشت این مرد در اتفاقات مهم دوران دو پهلوی و اشغال ایران توسط متفقین در جنگ جهانی دوم وهمچنین بعد از انقلاب جریان داشته است.و نفت در این اتفاقات نقش بسیار مهمی بازی می کرده است. طرح این اتفاقات با استفاده از آرشیوهای گذشته با وجود گذرا بودن، گزارش گویایی از شرایط و محیطی است که برزندگی شخصیت احاطه داشته و فیلم از این جهت تاکید دارد که ببینیم شخصیت چگونه از این رنج ها گذر کرده است .مضمون فکری و معنوی این اثر هم به نظر نگارنده روانشناسی حسن کتیبه است که نشان دهد وی باچه روش و منش و سلوکی از این رنج ها گذر کرده است. وعابدی با این مستند به خوبی نشان می دهد که تنها روش زندگی حسن کتیبه است که می تواند سرمشق مخاطب قرار گیرد.
این سرمشق را حسن کتیبه بازبان شیرین و طنازخود در اول فیلم و با رفتارش در میانه و پایان فیلم برای ما بیان کرده و بما نشان می دهد. آنچه در این مستند مهم و به خوبی پرداخت شده منش ورفتارسلوک این شخصیت است. در واقع سرگذشت وایضا جهان بینی پیرمردی شاد و سرخوش ، منطقی و آسان گیر را مطرح می کند که به عرض زندگی بیش از طولش اهمیت می دهد از لحظات عمرخود منتهای استفاده را کرده است. او دارای ایدیولوژی ( تفکر خاص سیاسی ) نیست اما شخصیتی اراده گراست. تکنوکراتی ماهر و کار آمد برای هر سیستم است.او به لحاظ زندگی و کار از دوران نوجوانی با انگلیسی ها مانند ایرانی ها چندان احساساتی و رویایی نیست. بلکه بسیار واقع گراست و خصلت های زندگی غربی را مشرب خود ساخته و با آنها راحت کنار آمده است . بسیار خوش ذو ق و دوستار زندگی است .از سختی ها گله مند نیست. حتی در این سن و سال ورزش می کند زندگی را دوست دارد. با موسیقی زندگی می کند. در اوقات فراقت کیک می پزد نقاشی می کند و فرش می بافد و می رقصد و سعی می کند شاد باشد . با اراده و منظم است. خود شخصیت با زبان خود تعریف می کند که جوانی با هوش بوده خوب درس خوانده مثلا گواهینامه ششم ابتدایی اش را در دوران رضا شاه با نمره خوب گرفته است. در آن زمان سطح بیسوادی آنقدر بالا بوده که او می توانسته با این گواهی نامه ششم ابتدایی مدیریک اداره شود. اما برحسب اتفاق در دوران اشغال ایران توسط متفقین در جنگ جهانی دوم به آبادان می رود و به عنوان کارآموز استخدام شرکت نفت می شود و به لحاظ هوش بالا و تلاش و مساعی خود کم کم درجه بالا تری می گیرد زبان انگلیسی یاد می گیرد وسخت مورد اعتماد کارکنان انگلیسی شرکت نفت شده و به مقامات بالا تری ارتقا می یابد. جالب اینکه در فیلم حسن کتیبه که سیاسی نیست وبا وجود اینکه خود یکی از بازوهای سیستم اداره شرکت نفت آن دوران است ، اشاره کوچکی هم به نا برابری و رفتار مستبدانه و تبعیض آمیز کارمندان انگلیس با مردم و کارگران شرکت نفت هم می کند وبه درستی رفتارآنها را نص صریح آپارتاید می داند.
در آبادان ازدواج می کند و صاحب فرزندانی می شود . اکنون خود و فرزندانش در آمریکا زندگی می کنند اما به دلیل عشق به ایران و مخصوصا آبادان که منشأ رشد وی بوده است ، گاهی به ایران سفر می کند و میهمان دوستانش می شود. در یکی از این میهمانی ها و تعریف سرگذشت جذابش بوده که پیشنهاد خانم عابدی را برای ساخت فیلمی از سرگذشت پر فرازفرودش قبول می کند و منتهای همکاری را با او انجام می دهد و این فیلم را به سرانجام می رساند.
عابدی اظهار می کند که برای ساخت و به اتمام رساندن این فیلم از سختی های زیادی تحمل کرده و از رنج های زیادی گذرکرده و مانند خود شخصیت ازاین سختی ها برای رسیدن به هدف درس گرفته و نهراسیده است اما معتقد است آنچه حاصل شده هنوز مورد رضایت خود او نیست و کاستی هایی دارد.اواشاره ای هم به این داشت که اگر کارکنان مسول ذی ربط مثلا روابط عمومی شرکت نفت کمک بیشتری می کردند فیلم او زیبا تر و شکیل تر و منفعت بیشتری برای شرکت نفت داشت.
در پایان نمایش این مستند، اغلب نظردهندگان مدعو فیلم را تحسین کردند وبرای اولین اثر از این بانو دور از انتظار دانستند. اما یکی از مدعوین انتظارات بیشتری از فیلم داشت و اظهار کرد این مستند برای شرکت نفتی با چنین اهمیت که تعدادی از بزرگان ادبیات مانندنجف دریابندری و( یکی دو نام دیگر ) درجریانات آن حظور داشته و خاطراتی از آن نوشته اند، جواب نداده است .به نظر نگارنده، انتظاراین مدعو فرا تر از فیلم عابدی است .کمبود و یا نبود آنچه آن مخاطب محترم در نظرداشت چیزی از ارزش های این اثر کم نمی کند زیرا به خوبی پیداست که این بانو قصد نداشته مسایلی فراترواجتماعی تراز آنچه در فیلم آمده را بیان کند.
درپایان برنامه خانم عابدی خبر دادند که متاسفانه حسن کتیبه سال پیش قبل از اینکه فیلم خود را ببیند دارفانی را به علت ایست قلبی وداع گفته است. روحش شاد.
