چاپ شده در روزنامه صدای عدالت
چاپ شده در گاه نامه شماره۲ بازیگر انجمن باریگران خانه تئاتر
گزارش دیدار تئاتر پیشگان و نقاشان در نمایشگاه نقاش
گزارش گر: ندا قاسمی
هانیبال الخاص نقاش صاحب نام ایرانی از تاریخ ۲۵ تا ۳۱ اردیبهشت در خانه هنرمندان واقع در باغ هنر، نمایشگاه بزرگی از آثار نقاشی خود بر پا کرده بود. نمایشگاه الخاص می توانست مانند صدها نمایشگاه دیگر که در گوشه و کنار این شهر بی سر و صدا کار خود را آغاز می کنند و به پایان می رسانند باشد اما او ابتکار جالبی به خرج داد و هر روز از نمایشگاه خود را برای پیوند با یک جامعه هنری و ادبی اختصاص داد. روز شعر، روز نویسندگان، روز آهنگ سازان، و روز تئاتر، وقتی از او انگیزه حرکتش را می پرسم، می گوید: «ما هنرمندان همه با هم دشمن هستیم. نمی دانم چرا چشم دیدن هم دیگر را نداریم. از طرف دیگر هم خیلی از هم بی خبریم. هیچ کس نمی داند در یک صنف دیگر هنری چه می گذرد.
راستی چرا حوزه های هنری، تا این حد با آشتی و دوستی بیگانه اند؟ امروز نمایشگاه الخاص، روز تئاتر نامیده شده است. پیش از شروع این مراسم کوچک، دوری در نمایشگاه می زنم. حدود ۹۶ تابلوی بزرگ و کوچک دیوارهای گالری خانه هنرمندان را زینت بخشیده است. در یک اتاق، تنها کارهای طراحی الخاص دیده می شود که همان طور که امضای آثار نشان می دهد و خودش هم اشاره می کند همه در فروردین ۸۳ نقاشی شده است . اما در این مجموعه، کارهای قدیمی او هم به نمایش درآمده است از جمله بخشی از منظومه ۱۵ تکه ای از تولد تا تولد که اثری بسیار بزرگ و با ارزش است. همین طور آثاری که در آنها نقش هایی از شاملو، فروغ، دولت آبادی و بسیار دیگراز آشنایان ادب و هنر دیده می شود.یکی از آثاری که در نمایشگاه مورد توجه زیادی واقع شده است. کار الخاص بر روی یکی از اشعار حافظ است. خودش می گوید: یکی از غزلیات حافظ را خرد کردم و درون یک کیسه ریختم البته برای این که خیلی از شرایط غزل دور نشویم ردیف آن را حفظ کردم ولی بقیه شعر را به طور تصادفی و بدون نگاه از داخل کیسه درآوردم و کنار هم قرار دادم. می خواستم شعر حافظ را این بار نه با نبوغ حافظ، که تنها بر اثر تصادف خلق کرده باشم. مشابه این کار زیبای الخاص که بر روی شعر حافظ صورت گرفت، اولین بار در اروپا توسط دادائیست ها در سال۱۹۲۴ انجام شد که به شعر دادائیستی معروف است. با نزدیک شدن عقربه های ساعت ۶ بعد به ظهر، سر و کله پیشکسوتان و جوانترهای تئاتری هم رفته رفته پیدا می شود. قرار است سیاوش چراغی پور بخش تنظیم شده ای از نمایش "هنر" نوشته:"یاسمینا رضا" را به صورت تک نفره در این مراسم کوچک اجرا کند. نمایش "هنر" در ایران در چند سال گذشته ۲ بار به روی صحنه رفت و با موفقیت خوبی هم روبه رو شد. اجرای بخشی از هنر برای روز تئاتر در گالری نقاشی هانبیال الخاص انتخاب بسیار خوبی است چرا که این نمایش هر چند که بیشتر به روابط انسانی می پردازد اما در ارتباط با آثار نقاشی هم هست. سیاوش چراغی پور نقشش را به خوبی و زیبایی هر چه تمامتر اجرا می کند و تماشاچیان هم آن طور که شایسته است تشویقش می کنند. سپس الخاص در سخنانی کوتاه با تشویق وتشکر فراوان از سیاوش چراغی پور گفت: من دوست خودم را به تئاتر به خودم و به این جوان هنرمند که سهمی از خودش را با ما تقسیم کرد. تبریک می گویم. امروزه از هنرمندان تئاتر دعوت کرده ام و دلم می خواهد حرفهای دلشان را بشنوم دلم می خواهد بدانم هنرمندان تئاتر ما چه مشکلاتی دارند؟ بنابراین از آقای هژیرآزاد دعوت می کنم تا در این مورد برایمان صحبت کنند.
هژیر آزاد پس از تشکر از الخاص برای دعوت و برگزاری چنین مراسمی گفت: در سال ۱۳۷۸ این مکان، یعنی خانه هنرمندان در پارک ایرانشهر افتتاح شد. جایی که اول یک پادگان ارتشی بود، امروز به خانه هنرمندان تبدیل شده است. جا دارد همین جا از زحمات بهروز غریب پور که اول فرهنگسرای بهمن را آباد کرد و سپس این مکان را با غرفه های مختلف از جمله همین کالری برپا کرد تشکر کنم. خانه هنرمندان از خانه های مختلف تشکیل شده است که هر کدام ده ها و ده ها عضو دارد.
یکی از آن ها که خودش شامل انجمن های صنفی مختلفی است، خانه تئاتر است.از سال ۱۳۲۴ ضرورت تشکیلات صنفی تئاتر احساس شد. صنوف شکل گرفتند.اما در سال ۱۳۲۷ پس از سوء قصد به شاه همه نهضت هاو احزاب تعطیل شدند و دیگر تا سال ۱۳۴۸ تشکیلات صنفی وسندیکایی نداشتیم. دراین سال تعدادی از تئاترهای ها از جمله محروم مجید محسنی، و... تشکیلاتی را برای تئاتر درست کردند که در نهایت سرانجام نگرفت وبه نظر می آید شرایط طوری بود که تشکیلات صنفی نمی توانست پا بگیرد . بعد از انقلاب هم در همان سالهای اول یک بار دیگر این اتفاق تکرار شد که آن هم پس از دو سال بسته شد. در آن سال تجربیات صنفی نشان داد که اگرهر تشکیلات صنفی خودش را به مسائل سیاسی نزدیک کند دوام نمی آورد بنابراین بعد ازگذشت این همه سال، خانه تئاتر به عنوان تشکیلات صنفی به وجود آمد و دلش نمی خواهد که سیاسی باشد. امروزه اساسنامه خانه تئاتر و آئین نامه های انجمن های زیر مجموعه اش فقط می خواهد از حقوق هنری- صنفی اعضا دفاع کنند. و اما امروز وقتی وارد گالری شدیم یاد اوایل انقلاب افتادم آن روزها که از جلوی لانه جاسوسی عبور می کردم و هانیبال خاص را با روپوش بلند سفید وقوطی های رنگ می دیدم که روی نقاشی های دیواری آن جا کار می کرد، خسته نباشیدی گفتم و رد شدم. امروزه به عنوان یک بازیگر تئاتر خوشحالم که این جا هستم و ایشان از من خواسته اند که از مشکلاتمان بگویم... شما به عنوان یک نقاش الان در سطح شهر گالری های متعددی دارید و می توانید کارهایتان را در معرض نمایش بگذارید اما ما تنها یک تئاتر شهر داریم که آن هم مربوط به پیش از انقلاب است. من نمی دانم چرا بعد از ۲۵ سال گذشتن از انقلاب و با همه توجهی که به هنر می شود . هنوز هیچ سالنی ساخته نشده و ما هنوز از سالن های قبلی استفاد می کنیم. این آرزوی ماست که در نقاط مختلف شهر سالن های تئاتر و گالری ها در کنار هم باشند. آرزوی ما تئاتری ها این است که متولیان و مسئولان به این نکته توجه کنند. این همه فارغ التحصیل بی کار تئاتری، باید در اقصی نقاط شهر در مناطق خودشان تئاتر داشته باشند و هر کس در همان منطقه خودش بتواند کار مورد علاقه اش را ببیند این شاید بزرگترین آرزوی ماست .
پس از سخنان هژیر آزاد الخاص تشکر کرد و گفت باید کاری کرد که روابط هنرها بیشتر شود. نقاش ها می توانند پوسترهای متفاوتی برای تئاتری ها چاپ کنند. این را می دانم که تئاتر ما بسیار پر درد است و می دانم که هژیر آزاد بسیار با وقار سخن گفت و نگذاشت این درد سینه بیش از این باز شود.
شماره ۹۱۹ دوشنبه ۲۸ شهریور ۱۳۸۳
«کاظم هژیرآزاد» از بازیگران سینما، تئاتر و تلویزیون است که در مجموعه هایی چون امام حسن (ع) امام رضا (ع) و چندین تله تئاتر و .... بازی کرده است.
وی در فیلم های سینمایی مختلفی از جمله «قافله» «هدف» و «گروگان» و «شاه خاموش»و ... نیز ایفای نقش کرده است.
«کاظم هژیرآزاد» همچنین در نمایش های زیادی مانند مرغ دریایی، پابلو نرودا، بیتوس بیچاره، دندون طلا، افشین و بودالف و ... بازی کرده است و ریاست «انجمن بازیگران خانه تئاتر» را بر عهده دارد. وی در سایه زحماتی که برای این انجمن کشیده است، این دوره هم به جمع هیات مدیره اصلی خانه تئاتر راه یافت.
به عنوان رئیس «انجمن بازیگران خانه تئاتر و عضو هیات مدیره و مسئول رفاهی خانه تئاتر گفت و گویی اختصاصی با «کاظم هژیرآزاد» انجام دادیم که در پی می آید:
اخیرا شنیده ایم که «خانه تئاتر» صندوق رفاهی راه اندازی کرده است آیا این صندوق زیر نظر شخص شما به عنوان «مسئول رفاهی خانه تئاتر» است؟
به یاد دارم که در دوره گذشته یعنی حدود ۲ سال پیش من به عنوان مسئول کمیته رفاهی خانه تئاتر انتخاب شدم. آن موقع حس می شد که هنرمندان به «صندوق رفاهی» نیاز دارند برای ایجاد صندوق رفاهی به وزارت تعاون مراجعه کردم. به من گفتند که شما برای ایجاد یک تعاونی نیاز به فضا و مکانی دارید. موارد را به هیات مدیره وقت خانه تئاتر انتقال دادیم که سپس بهروز غریب پور گفت: دست نگه دارید به علت این که «بانک هنرمندان» در شرف تاسیس و راه اندازی می باشد. و قرار است از محل هایی بودجه آن هم تامین شود.
ظاهرا برای تشکیل این بانک بین سازمان هایی کشمکش هایی شد ولی الان که بیش از دو سال از آن زمان می گذرد هنوز این نیاز اساسی، عملی نشده است.
بدیهی است که این نیاز مبرم عناصر دلسوز را بر آن دارد که به فکر ایجاد صندوق بیفتند. از آن موقع حدود ۲۰۰ نفر از هنرمندان به مشکل برخوردند در جلسه ای از جلسات هیات مدیره اصلی خانه تئاتر که من غایب بودم بهزاد فراهانی اقدام می کنند و مبلغی هم دست به نقد می گذارد و نیز «عزت الله انتظامی» و استاد «حمید سمندریان» مبالغی به این صندوق پول واریز می کنند و این صندوق را تشکیل می دهند، ولی با وجود این که من مسئول کمیته رفاهی خانه تئاتر بودم هیچ کس با من در این خصوص صحبت نکرد و من این مطلب را در روزنامه ها خواندم.
آیا تشکیل این کمیته جزو شرح وظایف شما نبود؟
من از ابتدا از هیات مدیره تقاضای شرح وظایف را داشتم و هنوز هم دارم، ولی هنوز مشخص نیست که من به عنوان مسئول رفاهی «خانه تئاتر» در چه حوزه هایی می توانم فعالیت کنم. بنابراین من تکلیفم را به عنوان مسئول رفاه نمی دانم و در زمینه «صندوق» یاد شده هم هیچ خبری ندارم. اما وجود این صندوق مورد نیاز است، حالا چه فرقی دارد که من انجام دهم یا کس دیگری.
من این مسئله را به فال نیک می گیرم و اعلام می کنم که آمادگی هر گونه همکاری و کمک را با بنیان این صندوق دارم.
فکر نمی کنید که جریانی در هیات مدیره خانه تئاتر وجود دارد می خواهد «انجمن بازیگران تئاتر» به عنوان فراگیرترین صنف تئاتری اصلا مطرح نشود و حتی به نوعی هم حتی بایکوت شود؟
به نظر من این طور نیست نه در اساسنامه اش (منظور اساسنامه خانه تئاتر» آمده و نه در جلساتشان که من حضور داشتم چنین احساسی کردم این جزو ذات بشر است که در هر جمعی سعی می کند بیشترین خدمت و جلب توجه را بکند،اگر جمعی وجود داشته باشد همه آدم های جمع می خواهند نشان دهند که در خدمت گذاری نفر اول هستند.
نمی خواهم فرض کنید که جریان هایی وجود دارد که مانع جمع می شوند و با افکاری که می خواهند خود را بالاتر ببینند، ولی طبیعتا یک چیزی وجود دارد و آن ترس است مثلا «هیتلر» به خاطر ترس بود که دست به آدم کشی می زد، بنابراین کسی که عمل خلافی را انجام می دهد از چیزی می ترسد، همه «ظالم ها» ترسو هستند.
آن ها در هر مسابقه تلاش می کنند، دیگران را از میدان خارج کنند، کل جامعه بشری از این ضعف برخوردار است و همه نهادهای ما از بالا تا پایین از این خصلت برخوردارند . باید این خصایص از بین برود. من امیدوارم «خانه تئاتر» و همه انجمن ها به زودی بتوانند تمام تصمیماتشان را به صورت گروهی انجام دهند.
چرا روابط عمومی خانه تئاتر اخبار مربوط به «انجمن بازیگران» را به خوبی در اختیار مطبوعات قرار نمی دهد و سعی دارند که اصناف دیگر خانه تئاتر را برجسته کند؟
من این طوری نمی بینم و این نگاه شماست. هر انجمنی دچار مشکلات خاص خودش است، در کشوری زندگی می کنیم که برای احقاق حقوق اولیه زندگی (که همان منشور جهانی حقوق بشر می باشد) درحال تلاش است. در این کشور برای دمکراسی، آزادی و ... همه تلاش می کنند. انجمن های خانه تئاتر نیز دچار چالش هایی هستند گاهی این چالش ها دیده می شود، گاهی هم چالش ها نشان داده نمی شود ولی همچنان مجموعه در حال حرکت است. بعضی اوقات هم ممکن است انجمنی دیده و مطرح نشود.
البته فردی از یک انجمن ممکن است در یک روزنامه مشغول به کار باشد و به طبع اخبار بیشتری از آن انجمن را درنشریه اش کار کند، آن موقع مسلم است ما کمتر دیده شویم. بعضی ها هم از اعتبارات خودشان خبرسازی می کنند و این جزو امکاناتی است که جامعه امروز مطبوعات در اختیار ما قرار داده است.
به عنوان آخرین سوال، اخیرا شنیده ایم که یکی از اعضای هیات مدیره خانه تئاتر (بهزاد فراهانی) گفته که می خواهد صنوف را یک تنه در وزارت کار ثبت کند. با توجه به این که ثبت صنف در «وزارت کار و امور اجتماعی« مستلزم تشریفات قانونی است و یک نفر هرگز نمی تواند صنفی را به تنهایی ثبت کند آیا «خانه تئاتر» می خواهد برای ثبت صنف هایش در وزارت کار غیر قانونی عمل کند؟ آیا اصولا برای ثبت انجمن بازیگران در وزارت کار برنامه ای دارید؟
به طور قطع هیچ حرکتی بدون در نظر گرفتن مصالح کشوری و قانونی اعتبار نخواهد داشت اولا انجمن بازیگران تئاتر حق ندارند بدون در نظر گرفتن مصالح «خانه تئاتر» حرکتی را انجام دهد. ما یک اساسنامه قانونی داریم و به اهدافی که در آن است پابندیم. این اساسنامه به ما اجازه انجام کارهای غیر قانونی را نمی دهد. «بهزاد فراهانی» مسئول این کار شده ولی این که کارها الان در چه مرحله ای است، من هیچ اطلاعی ندارم. تا این لحظه هیچ صحبتی مبنی بر این که تا کجا پیشرفته در میان نبوده است .
نیازمندی های صنفی قطعا با مصالح اعضای انجمن و «خانه تئاتر» عملی خواهد شد و این امر با تشریفات کامل قانونی باید صورت پذیرد.
اقتدار صنفی به بودجه کافی نیاز دارد
انجمن بازیگران خانه تئاتر و دیگر انجمن های خانه هنرمندان ایران تقریبا سرنوشتی مشابه یکدیگر دارند.
کاظم هژیرآزاد رئیس هیات مدیره انجمن بازیگران پس از بیان مطلب فوق افزود: قبل از بیان هر نکته ای درباره فعالیت های انجمن بازیگران خانه تئاتر لازم است نگاه به گذشته خود داشته باشیم. ما در کشوری زندگی می کنیم که سه چهار هزار سال سابقه سلطنت دارد، به این معنا که طی سالیان گذشته تنها یک فرد بود که همه ها به نفع خود تعیین می کرد، اما ملت ایران با انقلاب اسلامی خود به سه شعار استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی پاسخ گفت. ما به سه شعار اساسی خود دست یافته ایم که هر کدام خاص خود است. در واقع ما ایران را نمی توانیم با کشور دیگری مقایسه کنیم، چون این کشور دستاورد خاص خود را دارد که برای دستیابی به آنها هم البته تلاشهای زیادی انجام شده است.
وی با اشاره به اجرا شدن یکی از مفاد قانون اساسی تشکیل شوراها طی سالهای اخیر گفت: پس از سالها شرایط تشکیل شوراها و انجمن های مدنی ایجاد شد، اما قبل از انقلاب، هر بار انجمن ها خواستند تشکیل شوند، به دلایل سیاسی منحل شدند و ما تا اوایل سلطنت محمدرضا شاه، یعنی حدود سالهای 1326 و 27 اساسا چیزی به نام صنف نداشتیم. پس از کودتای 28 مرداد، خرده تلاش هایی برای تشکیل سندیکای هنرمندان انجام گرفت که با هجوم قلدران حکومتی سرکوب شد.
وی اشاره به تشکیل سندیکاری بازیگران و کارکنان تئاتر در سالهای ابتدایی انقلاب گفت: این سندیکا توسط چهره هایی چون محمود دولت آبادی و مصطفی اسکویی تشکیل شد ولی همان زمان با تشکیل احزاب و گروه ها که قصد داشتند سندیکا را زیر چتر خود بگیرند. دولت احساس خطر کرد و سندیکا تعطیل شد اما در حال حاضر نیاز به داشتن انجمن و صنف به نحو دیگری از وی دولت و تئاتری ها حس شده و نمی توانیم تئاتر بخواهیم ولی تشکل صنفی را نخواهیم
هژیرآزاد سپس به شکل گیری انجمن بازیگران در سال 1379 اشاره کرد و گفت: از روز نخستین که فراخوان تشکیل انجمن بازیگران از سوی خانه تئاتر داده شد، من افتخار داشتم که در این انجمن در تدوین آیین نامه و برگزاری مجمع عمومی شرکت کنم. در آیین نامه انجمن 11 هدف وجود دارد که ما تا به امروز به 10 هدف دست یافته ایم.
برای تشکیل تعاونی نیاز به داشتن مکانی است که ما این امکان را نداشته و نداریم. از سوی دیگر به ما اعلام کردند به سراغ تشکیل صندوق تعاونی نروید، چرا که بانک هنرمندان به زودی راه اندازی می شود که این بانک هم هنوز راه نیفتاده و ما هنوز منتظریم البته دلیل اینکه چرا وعده ها عملی نشده را نمی دانم.
وی با اشاره به لزوم آموزش صنفی در انجمن، گفت: برای اینکه انجمن اقتدار لازم برخوردار باشد باید آموزش صنفی از طریق رفت و آمدها خبرنامه، نشر مقالات، برگزاری سمینارها، سخنرانی ها و حتی نمایش فیلم ایجاد شود، اما انجام تمام این امور مستلزم در اختیار داشتن بودجه کافی است. نخستین مشکل ما مشکل مالی است و تنها محل درآمد ما حق عضویت اعضا است ولی از مبلغ حق عضویت ما هم تنها 20 درصد به انجمن تعلق می گیرد که برای اجرای برنامه های ما بسیار کم است.
وی افزود: ما نیازمند بودجه بیشتری برای تامین اهداف آیین نامه و اقتدار صنفی هستیم، اما خانه تئاتر ناتوان است و بودجه ندارد. فکر می کنم بد نیست در همین جا به مشکل ساختمان خانه تئاتر اشاره کنم و از همه کسانی که خانه ای دارند و از آن استفاده نمی کنند خواهش کنم این خانه را در اختیار خانه تئاتر قرار دهند . ما نیازمند محلی برای استقرار هستیم ولی هیچ نهادی هم کمک نمی کند.
وی سپس اشاره به انتشار خبرنامه انجمن اشاره کرده و گفت سه شماره خبرنامه منتشر کردیم که در سطح نازلی بود اما هیات مدیره جدید با اندیشه جدید سعی کرده تا از حمایت کننده مالی دراین زمینه استفاده کند و بنابراین گاهنامه را به ماهنامه و سپس به هفت نامه تبدیل کنیم و این آرزوی ماست.
«هژیر آزاد» سپس درباره جشن بازیگر گفت: امسال برای نخستین بار قرار است جشنی در اسفندماه برگزار کنیم و به برگزیدگان این جشن که توسط داوران انتخاب شده اند، جایزه دهیم .
داوران در حال حاضر مشغول دیدن نمایشهای روی صحنه هستند.
این بازیگر تئاتر تدوین قرارداد تیپ انجمن را در مراحل پایانی دانست و گفت: طبق قرارداد تیپ هیچ بازیگری بدون قرارداد به روی صحنه نمی رود. در حال حاضر مرکز هنرهای نمایشی تنها با یک فرد که همان کارگردان است قرارداد می بندد و چه بسا نمایشهایی بر روی صحنه می روند که اصلا قراردادی بین بازیگر و کارگردان رد و بدل نمی شود این یک حالت بدوی است، ولی حالت مترقی این است که هر بازیگر با کارگردان تیپ به گونه ای تنظیم شود که منافع کارگردان و بازیگر هر دو لحاظ شدو تا تمایل به استفاده از قرارداد افزایش یابد.
وی اضافه کرد: این قرارداد طی روزهای آتی به هیات مدیره خانه تئاتر ارائه خواهد شد تا پس از بررسی های لازم برای اقدام به مرکز هنرهای نمایشی ارسال شود.
رئیس هیات مدیره انجمن بازیگران خانه تئاتر درباره اهمیت عضو شدن بازیگران در این انجمن گفت مسلم است که تعداد بیشتر باعث همبستگی و انسجام در انجمن می شود. بنابراین فایده انجمن این است که دور هم جمع شویم و به درد هم برسیم و گرفتاری های یکدیگر را حل کنیم.
من به تمام افرادی که می خواهد اهداف خود را به صورت فردی جلو ببرند، می گویم که فردی پیش رفتن و انزوا باعث ضربه پذیری می شود ولی با حضور در صنف می توان اهداف را عملی کرد، «فرد» در سایه جمع است که می تواند حق خود را طلب کند، در حالیکه تحقق آرزوها و امیال به صورت فردی امکانی برابر صفر دارد، این امکان در صورت وجود جمع به تحقق نزدیک تر است.